İnsanlar parasını harcarken, yani finansal kararlar alırken kendi ömür standardına yahut önceliklerine nazaran, bugünü ve yakın geleceği ya da emekliliği göz önünde bulunduruyor. Fakat en âlâ finansal kararları alabilme hüneri, yaşa nazaran farklılık gösteren muhakeme yeteneklerinin bir ortada olmasını gerektiriyor. Yani hem yeni bilgileri özümseyebilmemiz ve hesaplamaları yapabilmemiz gerekiyor hem de yeteri kadar olgu ve bilgi birikimine muhtaçlığımız var.
Geçen yıl yapılan bir araştırmaya nazaran, Avustralya’da beşerler genelde emeklilik sigortasını acil gereksinimden ötürü erken çekiyor. Yüzde 27’si ise geleceğe dair telaşları olduğu için… Yüzde 2’si parayı çabucak harcamak istediğinden, yüzde 4’ü de biriktirme önlemi almayı amaçladığından dolayı emeklilik sigortasını çekiyor.
Bu adımı atanlar ortasında sonradan pişman olanlar var mıdır? Ya da soruyu şöyle soralım: En yanlışsız finansal kararları aldığımız yaş kaç olabilir? Araştırmalar, en mantıklı finansal kararları aldığımız yaşların ortalama 53 ve 54 olduğunu gösteriyor…
Doğru finansal kararların alındığı yaşların 53 ve 54 olduğu belirtilmekte.Çünkü beşerler bu yaşlarda para harcama ve tasarruf konusunda tecrübe sahibi ve temel analitik bilişsel maharetlerini kaybetmeye de başlamış değil. Tıpkı vakitte bu yaşlar, yetişkinlerin kredi kartı kullanımı, faiz oranları ve fiyatlar üzere hususlarda en az finansal yanılgı yaptığı yıllar. Örneğin, daha genç yetişkinler tecrübe eksikliğinin yarattığı açığı kapatabilmek için enflasyon ve faiz oranları üzere temel hususları daha derinlemesine inceleyebilir, yaşı daha ileri olanların ise yalnızca analitik marifetlerini keskin tutmaları kâfi olabilir.
Bir kişinin güzel finansal karar alabilmesi için, yaşa nazaran farklılık gösteren muhakeme yeteneklerinin bir kısmına sahip olması gerekiyor. 20’li yaşlarındakiler, yeni bilgileri özümsemede, işlemede ve sayıları hesaplamada daha uygunlar. Yani “akışkan zekalarına” güvenebilirler. Ancak yeteri kadar hayat tecrübesine, öbür bir deyişle “kristal zekaya” sahip değiller. Kristal zeka, olguların ve bilgilerin birikimine gereksinim duyar; münasebetiyle yaşla gelişir.
Nüfus ve yaş araştırmaları da yürüten ekonomist Rafal Chomik, “Yaşlandıkça, hangi eser yahut stratejinin daha uygun olduğu konusunda geçmiş tecrübelere, genel kurallara ve sezgisel bilgilere daha çok güveniyoruz” diyor.
Doğru finansal kararlar ve ‘finans okur-yazarlığı’
Chomik 2022’de öncülük ettiği bir araştırmada, iştirakçilere enflasyon ve faiz oranları üzere bahislerde kimi sorular yönelterek, onların finansal okur-yazarlığını ölçtü. Araştırmada yöneltilen sorulardan biri şu biçimdeydi:
“Gelecek 5 yıl içinde geliriniz iki kat yükseldi ve fiyatlar da iki kat arttı. Sizin de alış gücünüz:
A) Azalır
B) Tıpkı kalır
C)Artar”
(Doğru karşılık: B şıkkı)
Ve araştırma sonucunda finansal okur-yazarlığın 54 yaşında en yüksek düzeye ulaştığı görüldü.
Mantık yaşı: 53
Tabii ki beşerler finansal manada yanlış bir adımı rastgele bir yaşta atabilir, bu bahiste bir genelleme yapmak mümkün değil. Mesela bir meskenin bedelini olduğundan fazla ya da az görebilir. Lakin iktisat araştırmaları 53 yaşında bu yanlışların azaldığını gösteriyor. 2009’da Brookings tarafından yapılan bir araştırmada, ekonomistler tüketicilerin aldığı finansal kararları ferdi finansman kredisi, kredi kademeleri, mesken kredileri, kredi kartları üzere 10 alanda inceledi ve bu kararların taksitlere ve faiz ödemelerine nasıl yansıdığına baktı. Çalışmada, 53 yaşında bahse mevzu 10 alanın tamamında da taksitlerin ve faiz ödemelerinin en düşük düzeyde olduğu görüldü. Bu nedenle 53 yaş “mantık yaşı” olarak isimlendirildi.
Yardım istemek de normal’
Finans danışmanı Beverly Miller, genelde borçlu şahıslarla çalışıyor, onlara mali kaynaklarını nasıl yönlendirecekleri ve hakikat finansal kararları nasıl alabilecekleri konusunda rehberlik ediyor. 65 yaşında olan Miller, 50 yaşından evvel pek çok şeyi hakikat yaptığını aktarıyor. Kredi kartı borcuna girmemek için çabaladıklarını, otomobilin taksitlerini ödediklerini ve 30 yıllık mortgage’ı 12 yılda bitirdiklerini belirten Miller, lakin daha mantıklı yatırımlar yapabileceklerini ama yapamadıklarını aktarıyor.
Miller, finansal kararlarda yardım alma olgunluğuna da 50 yaşından sonra ulaşıldığı kanaatinde. Fotoğraf: FreepikÖrneğin, emeklilik tasarruf hesabındaki parayı büyüme fonlarından sabit gelirli fonlara aktardıklarını vurgulayan Miller, “Piyasa değişikliklerinin bizi korkutmasına ve yanlışsız finansal kararlar almamızı engellemesine müsaade ederiz” diyor.
Paralarını büyüme fonunda bırakmış olsalardı eşinin ve kendinin daha çok kazanabileceğini belirten Miller, birebir biçimde karlı olacaklarını düşündükleri mülk yatırımlarının da kar getirmediğini belirtiyor ve ekliyor: “50’li yaşlarınızda, mali manada yardıma gereksiniminiz olduğunu anlayacak olgunluğa ve deneyime sahip oluyorsunuz” değerlendirmesini yapıyor.
Kaynaklar: The Wall Street Journal, CEPAR
