Gezegenimizin uydusu Ay, tarih boyunca insanlığın ilgisini çekti. Bilhassa 20. yüzyılda ABD ve Sovyetler Birliği ortasında bu gökcismine gitme konusunda bir yarış vardı. Şimdilerde ise tekrar bir yarış başladı. Üstelik ABD ve Rusya’nın yanında Çin ve Hindistan da bu yarışa katıldı. Bunun yanında birtakım özel şirketler de Ay’a araçlar gönderiyorlar. Bu rekabette hedef ise Ay’da su aramak. Bunun altında ise muazzam bir kar elde etme maksadı yatıyor. Şirketler ve ülkeler trilyonlarca dolarlık Ay pazarından en büyük hissesi elde etme peşinde.
Ay’a gönderilen Chandrayaan 3Hindistan, Chandrayaan 3 uzay aracını geçtiğimiz gün Ay’ın Güney Kutbu’na başarılı bir biçimde indirdi. Sismik aktiviteyi ve jeolojik şartları araştırmaya yönelik aygıtlarla donatılan araç, yaklaşık iki hafta boyunca keşifler gerçekleştirecek. Üstelik bu projenin başarılı olması ile Hindistan, Japonya ile ortak geliştirdiği keşif aracı LUPEX’i 2025 yılında gönderecek. LUPEX ile Japonya ve Hindistan, Ay’da su arayacak. Rusya da araştırmalar yapmak üzere tıpkı bölgeye Luna-25 aracını göndermiş, lakin araç geçtiğimiz hafta ay yüzeyine çakılmıştı.
Özel şirketler de yarışa katıldı
Sadece ülkeler değil özel şirketler de bu yarışa dahil oldu. ABD’li Intuitive Machines şirketi de IM-1 misyonuyla bölgenin yakınlarına bir araç indirmeyi planlıyor. IM-1, kasım ortasında gönderilecek. Bunun yanında ABD’li bir öteki özel şirket Astrobotic tech. İle Japon Uzay Ajansı JAXA da bu yılın sonlarına gerçek uzayda sondalar yollayacak. Bu yılın başında Japon özel şirket ispace’in uzay aracı Ay yüzeyinde düşmüştü.
Ay’daki dev pazar
Peki ülkeler ve şirketler neden Ay’da su arıyorlar? Birçok özel şirket ve ülke, Ay’a madencilik yapmak için üs kurmak istiyor. Ay’da dünyada ender bulunan elementlerden çokça bulunduğu var sayılıyor. Üstelik bir kilogramının bile milyarlarca doğar edebildiği bu az elementler, sıhhat bölümünde, taşınabilir aygıtların üretiminde, elektrikli araçlarda ve daha bir çok alanda kullanılıyor.
Japon uzay ajansı JAXA, SLIM isimli bu aracı Ay’a gönderecek.Ayrıca ABD, Çin üzere ülkeler, Mars’a roketlerini buraya kuracağı üslerden göndermek istiyor. İşte suyun varlığı burada büyük kıymet kazanıyor. Bu üslerde ve madenlerde kullanılacak içme suyu Ay’dan tedarik edilecek. Ayrıca suyun ayrıştırılması ile elde edilecek oksijen, solunmak üzere bu üslerde kullanılacak. Bunun yanında tekrar sudan elde edilecek hidrojen, madenlerde çalışacak robotların, üslerin ve Ay’a gidip gelecek roketlerin yakıtı olarak kullanılacak.
Su ne vakit bulundu?
Ay’da suyun varlığı ise yeni yeni ortaya çıktı. 2008 yılında ABD’deki Brown Üniversitesi araştırmacıları Apollo misyonlarıyla 1970’lerde getirilen Ay örneklerini yeni teknolojiyle yine incelediler. İnceleme sonucunda aydaki volkan patlamaları sonucu oluşmuş cam boncukların içinde su molekülleri buldular.
Bu su dolu cam boncukları 2020’de Çin’in Ay’a gönderdiği uzay aracı Chang’e 5 tarafından da ortaya çıkarıldı. Ayrıyeten Nature mecmuasında yayınlanan bir araştırma, bir kaç mikrometre ile milimetre ortasında değişen büyüklüklere sahip bu Ay’daki cam boncukların tamamında 269 trilyon litre su olabileceğini varsayım ediyor.
1998 yılında NASA, Ay’ın Güney Kutbu’nda bulunan kraterlerde su buzu bulunabileceğine dair ispatlar bulmuştu. Ayrıyeten 2009 yılında, Hindistan’ın Chandrayaan-1 sondası ay kraterlerinde su buzu tespit etti. Tıpkı yıl bir NASA sondası ise yüzeyin altında donmuş su buldu.
Ay seyahatlerinin tarihi
Ay’a birinci sert inişi 1959’da Sovyetlerin Luna-2 aracı, yumuşak inişi de 1966’da yeniden Sovyetlerin Luna-9 aracı yaptı. Aya birinci beşerli seyahat ise ABD’nin 1969 yılında Apollo 11 vazifesi ile gerçekleşti. ABD, 2027 yılına kadar Artemis programı ile tekrar Ay’a beşerli iniş yapmayı planlıyor. Bunun yanında Çin ise Chang’e programı ile 2030’lu yıllarda Ay üzerinde bir üs kuracağını açıklamıştı. Bu yıl Hindistan, daha evvel de Çin Ay’a yumuşak inişi gerçekleştiren öbür ülkeler olmuştu.
Kaynaklar: WSJ, Reuters, Nature, Nikkei, Spectrum
