İngiliz haber ajansı Reuters tarafından yayımlanan bir habere nazaran, beş yıl içerisinde ABD hükümetinin yıllık borç faiz faturasının 1 trilyon dolara ya da GSYH’nin yüzde 3’üne ulaşması bekleniyor. Bununla birlikte ajansın belirttiğine nazaran bu durum, ABD’nin borç yükü ve ekonomik sürdürülebilirliği hakkında telaşları artırmış durumda. Bilhassa Fitch’in ABD’nin kredi notunu düşürmesi, yüksek faiz oranları ve tahvil getirilerinin artması, Washington’un federal borç ödemelerini artırmakta zorlanmasına neden oluyor. Ayrıyeten ekonomik büyüme ve enflasyonun bu mali yükü azaltmakta yetersiz kaldığı gözleniyor.
ABD’nin borç krizini yönetme süreci, 2011’de S&P’nin ABD’nin AAA notunu düşürdüğü zamankinden daha sıkıntı bir durumla karşı karşıya. Faiz ödemelerinden evvelki bütçe açığı daha düşükken, ekonomik büyüme de zayıf bir seyir izliyor. Bu nedenle, mevcut faiz oranlarının tesiri daha ağır hissediliyor.
Doların Global Hakimiyeti Sorgulanıyor
Dünya genelinde doların temel rezerv para ünitesi olma konusundaki pozisyonuna dair kuşkular giderek artıyor. Bilhassa Asya kıtasında, Rusya liderliğinde başlayan ve Çin’in de desteklediği bir eğilim gözlemleniyor. Bu eğilim, birebir vakitte Arap Yarımadası’nda da dayanak buluyor. Ülkeler, kendi para üniteleriyle ticaret hacimlerini artırma isteğiyle birlikte doların global üstünlüğüne karşı adımlar atmaya başladı. Bu gelişmenin temel nedeni, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) doları politik hedefler doğrultusunda bir koz olarak kullanabilme potansiyelidir.
Bu bahse ait yakın tarihten bir örnek olarak Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Amerika Birleşik Devletleri eski Lideri Donald Trump ortasındaki Rahip Brunson olayını gösterebiliriz. Bu olay, ABD’nin Türkiye’ye karşı doları kullandığı ve sonucunda Türk Lirası’nda süratli bir kıymet kaybına neden olan bir siyasi krize yol açmıştı. Bu tıp olaylar, ABD’nin doların gücünü kullanarak öteki ülkeleri etkileme kapasitesini yansıtıyor.
Bu mevzuyu Türkiye bağlamında daha geniş bir perspektifle ele aldığımızda, ülkenin doları ulusal para ünitesi yerine tercih etmeme yani liralaşma stratejisi ile küresel bir eğilimin iç içe geçtiğini görebiliriz. Bilhassa gelişmekte olan ülkelerde, dolar cinsinden sıcak para akışının ağır olması, dış yatırımcıların ülke içi gelişmelere müdahil olabilme kapasitesine sahip olmalarına neden olabiliyor. Bu doğrultuda kimi uzmanlara nazaran Türkiye’nin lira tabanlı stratejisi, iktisadın vakit zaman dış yatırımcıların tesirine karşı bir tampon misyonu görmesini amaçlıyor. Bu sayede ülke, kendi para ünitesi üzerinde daha fazla denetim sağlayarak ekonomik bağımsızlığını muhafaza maksadı güdülüyor.
Ancak uzmanlara nazaran, doların bu üstünlüğü tehdit eden uygulanabilir bir alternatif bulunmuyor. Dünyanın en derin ve likit sermaye piyasalarında yer alma avantajı, yatırımcıların hala dolar varlıklarına yönelmelerine neden oluyor. Tarih boyunca yaşanan dalgalanmalara karşın, doların gerçek efektif döviz kuru bazında yıllar içinde genel olarak artış kaydettiği belirtiliyor.
ABD’nin mali gidişatıyla ilgili ikaz işaretleri artıyor. Federal gelir, harcama ve ekonomik hissenin bir modülü olarak faiz ödemeleri kıymetli ölçüde artacak üzere görünüyor. Fitch’in öngörüsüne nazaran, brüt hükümet faiz ödemelerinin gelir içindeki hissesi yüzde 10’a yükselebilir. Uzmanlar, bilhassa Fed’in alımlarını durdurması ve bankaların bölgesel bankacılık sıkıntılarıyla boğuşmasının, ABD Hazine tahvillerine olan ilgiyi etkileyebileceğini tabir ediyorlar.
Borç sürdürülebilirliği konusundaki tasalar, ABD’nin ekonomik istikrarını müdafaa zorunluluğunu yansıtıyor. Uzmanlar, doların kıymetindeki dalgalanmaların gelecekte de mümkün olduğunu belirtiyorlar. Fakat ABD’nin borçlarını ve ekonomik istikrarını yönetme yeteneği, doların memleketler arası finansal sistemin merkezi rolünü muhafazasını sağlayabilir.
