Capital Economics Kıdemli Gelişmekte Olan Piyasalar Ekonomisti Liam Peach’in FT’den yer alan makalesinde Türkiye iktisadı ve piyasaların önündeki riskleri potansiyelleri kıymetlendirdi. Peach’in makalesinde ortodoks siyasetlere dönüşün ortaya çıkarabileceği potansiyel kadar geçmişte bilhassa para ve maliyet siyasetlerine yönelik alınan kararların hatırlatıldığı şüphecilik de dikkat çekiyor. İşte Liam Peach’in makalesi:
“Adımlar umut verici fakat geri adım riski küçümsenemez”
Yeniden seçilen Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, heterodoks iktisat siyasetlerinden uzaklaşmaya istekli olduğuna dair işaretler, yatırımcıların ülkesine yönelik optimistliğini artırdı.
Bu gelişmeler umut verici olsa da, Türkiye’nin iktisadının yapması gereken düzeltmenin büyüklüğünü ve Erdoğan’ın siyaset değişikliği nitekim sürat kazanmadan evvel geri adım atma riskini küçümsememeliyiz.
Türkiye iktisadı, siyaset düzeltmesine acil bir formda gereksinim duyuyor. Düşük faiz oranları ve kısıtlayıcı döviz düzenlemeleri, yüksek enflasyon, geniş bir cari açık ve çok kıymetli bir döviz kuru dahil olmak üzere büyük ekonomik dengesizliklerin birikmesine neden oldu.
Erdoğan’ın yine seçilmesi durumunda ekonomik siyasetlerini ölçülü bir halde değiştirebileceği söylentileri dolaşıyordu. Mehmet Şimşek’in hazine ve maliyeden sorumlu bakan olarak atanması, ortodoks iktisat siyaseti yapma yolunda bir değişiklik olabileceğine dair birinci inandırıcı işaretti. Şimşek, yatırımcılar tarafından yüksek bir saygınlığa sahiptir ve piyasalar, atamasına olumlu reaksiyon vermiştir – Türkiye’nin beş yıllık kredi temerrüt takası maliyeti, hükümran temerrüt riskine karşı sigorta olarak vazife yapar, keskin bir halde düşmüştür.
“Şimşek’in açıklamaları kriterlerimizi karşılıyor”
Erdoğan’ın neden aniden fikir değiştirdiği belgisiz. Tahminen mevcut siyasetin sürdürülemez olduğunu ve seçimlerin geride kaldığı bir büyüme stratejisine artık muhtaçlık olmadığını fark etmiştir. Ne nedenle olursa olsun, yetkililer artık prestiji tekrar inşa etmek için sıkı çalışıyorlar. Şimşek’in hafta sonu yaptığı açıklamalar birçok kriteri karşılamıştır: Mali disipline bağlılık, fiyat istikrarı ve daha “rasyonel” siyasetlere referans.
Eğer bu gerçek bir ortodoksiye gerçek kayma ise, inandırıcı adımların süratle atılması gerekmektedir. Birinci adımlardan biri siyaset yapıcıların para ünitesi üzerindeki hakimiyetini gevşetmek olacaktır. Son aylarda, dövizin yapay olarak güçlü bir düzeyde desteklenmesi için çeşitli döviz kısıtlamaları ve Merkez Bankası müdahaleleri kullanıldı. Bu, seçimlerden evvel başarılı oldu, lakin bir maliyeti oldu: Zati tehlikeli düşük düzeylerde olan Merkez Bankası’nın döviz rezervleri daha da düştü ve Türkiye ihracatçısının rekabet gücünü kaybetti.
“TL’de süratli paha kaybı adil bedele dönüş için olumlu işaret olacak”
Mevcut hesap istikrarına sürdürülebilir bir dönüş sağlamak ve yabancı sermaye çekmek isteyen siyaset yapıcılar, rekabetçi bir döviz kuru olmaksızın bunu başarmayı umamazlar. Türkiye’nin TL’de (dolar/TL) kıymetli bir düzeltmeye, hem nominal hem de gerçek manada gereksinimi vardır. Süratli bir Türk Lirası kıymeti kaybı, siyaset müdahalelerinin azaltıldığını ve para ünitesinin adil bedeline geri döndüğünü gösteren olumlu bir işaret olacaktır. Fakat gereken döviz düzeltmesinin büyüklüğü kıymetli olacaktır. Enflasyon olağandan daha yüksek olacak ve büyük, sistemsiz döviz düşüşleri, özel kesimde problemlere neden olabilir.
Bir sonraki değerli adımın Merkez Bankası’nda bir siyaset değişikliğini içermesi gerekecektir. En azından yeni bir Merkez Bankası Lideri atanmalıdır. Bu misyonu üstlenecek kişi, faiz oranlarını keskin bir formda artırma özgürlüğüne sahip olmalıdır. Gelişmekte olan piyasalardaki tecrübe, enflasyonu tek haneli sayılara geri getirmek için yıllarca yüksek gerçek faiz oranlarına gereksinim duyduğunu göstermektedir. Bunun için siyasi mahzurları aşmak kıymetli bir zorluk olabilir.
Naci Ağbal hatırlatması…
Bunların hepsi birkaç hafta öncesine kadar hayal edilmesi zordu, lakin hala cevaplanmamış sorular var. Faiz oranlarının sadece kademeli olarak yükseltildiği yarım pişmiş bir siyaset kayması olacak mı? Dış finansman baskıları hala çok akut olduğu sürece süreksiz bir strateji midir? Erdoğan’ın 2021’de faiz oranlarını yükselttikten sonra merkez bankası lideri Naci Ağbal’ı ani bir halde vazifeden alması, mantıklı atamalara çok süratli bir biçimde iyimserliğe kapılmak tehlikeleri hakkında bir örnek teşkil etmektedir.
“Türkiye yüksek enflasyon ve döviz kaybı tuzağından kurtulabilir”
Eğer Ankara ortodoksiye yanlışsız bir seyahate çıkarsa, iktisadın orta vadeli görünümü dönüşebilir. Türk Lirası’nın on yıllık kıymet kaybı, büyük ölçüde Türkiye ve global enflasyon oranları ortasındaki geniş farka ve yatırımcıların para ünitesini tutmak için talep ettiği fazlalığa işaret etmektedir. Bu trendleri aksine çeviren siyasetler, Türkiye’nin yıllardır yüksek enflasyon ve döviz kıymet kaybı tuzağından kurtulma potansiyeli yaratabilir.
Şu an için, bu siyaset kaymasının kalıcı olmasını sağlamak kıymetli bir odak noktasıdır. Güç Erdoğan’ın elinde ağırlaştığı sürece, rastgele bir vakitte ortodoksiye son verme tehdidi devam edecektir. Bu, Türk varlıklarında risk primlerine yerleşmiş kalacaktır. Erdoğan’ın kayması yalnızca geçiciyse, Türkiye başa dönecektir. Önemli bir döviz krizi daha büyük bir tehdit haline gelecek ve bu nihayetinde bankacılık kesiminde ve tahminen de en tasa verici halde kamu finansmanında büyük dertlere yol açabilir.
