Türkiye’de yatırımcılar uzun bir müddettir sığ bir piyasanın içerisinde, yerli piyasa yapıcılar ve ferdî yatırımcılar ortasında al-ver alışverişine dönen bir Borsa’da yatırım yapmak zorunda kaldı.
Uygulanan “irrasyonel” iktisat siyasetlerinin TL’de yol açtığı süratli paha kaybı, bozulan makro ekonomik görünüm, süratle artan cari açık, gün çok gelen yeni kural ve makro ihtiyati önlemler, uygulamaya konan yeni düzenlemeler… Bunların hepsi yabancı yatırımcının Türkiye’ye olan ilgisinin kaybolmasına sebep gelişmeler olarak karşımıza çıkıyor.
Nitekim Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından yayımlanan “yabancı oranları” bilgilerinde de bunu görmek mümkün.
Grafikte yeşil çizgi ile söz edilen, yerli yatırımcının sahip olduğu pay senetlerinin TL bazında Borsa İstanbul’un yüzde kaçını oluşturduğunu gösteriyor. Yani örnek vermek gerekirse, grafiğin en solunda yer alan ve 25.12.2009 tarihine ilişkin olan dataya nazaran, Borsa İstanbul’un toplam kıymetinin sırf yüzde 32,81’i yerli yatırımcıya ilişkin. Birebir devirde yabancı hissesi ise yüzde 67,19 olarak karşımıza çıkıyor.
Aslında yüzde 60 üstündeki yabancı oranı, Türk Borsa’sı için uzun yıllardır müddet gelen bir ortalamayı da söz ediyor. Grafiği 2005 yılına kadar götürdüğümüzde de karşımıza çıkan şey, yabancı yatırımcının ortalama olarak Türk Borsa’sında yüzde 60’ın üzerinde bir tartısı olduğu tarafında.
Ancak günümüzde bu pek de o denli değil… Grafikte net bir halde gözüktüğü üzere 2019 yılının başları prestijiyle yeşil çizgi yükseliş trendine girerken kırmızı çizgi ise bir alçalış trendi içerisine giriyor. Yani Borsa İstanbul’daki yabancı tartısı gerilerken, yerli yatırımcı tartısı ise süratle artıyor.
Grafiğe biraz daha yakından bakmak ve o periyodun Türkiye’sinin genel havasını bir anımsamak gerekirse karşımıza 2018 yılında Türkiye’de değişen rejim çıkıyor.
Kısa bir hatırlatmayla anımsarsak rejim değişikliği, 16 Nisan 2017 yılında referandum yoluyla halkın büyük çoğunluğu tarafından kabul edilen ve 9 Temmuz 2018 tarihi prestijiyle da uygulanamaya başlanan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilmesi ile gerçekleşmişti.
Bu sisteme geçilmesinin akabinde bilhassa yabancı basında rejimin “tek adam” rejimi olarak gösterilmesi, yabancı yatırımcının Türkiye’ye dair gelecek algısında bir karamsarlığa yol açmış, bununla birlikte o devir dolar/TL’de görülen sert hareketler, akıllardaki soru işaretini güçlendirmişti.
Özellikle o periyotta TL’nin süratle bedel kaybedip dolar/TL paritesinin sert hareketlerle 7 düzeyine çıkması ve hatta aşması, yabancı yatırımcıda bir tasa kaynağı oluşturmuştu.
Küsen Yabancı Yatırımcı Borsa İstanbul’da Dinamikleri Değiştirdi
Yabancı yatırımcının Türkiye’ye küsmesi ve ellerindeki pay senetlerini azaltmaya yönelik atakları, Borsa İstanbul’da fiyatlama davranışlarının da değişmesine sebep oldu. Yurtdışı yatırımcının eksikliği, bilhassa dünyanın konjonktürel olarak ekonomik sarsıntılar yaşadığı devirlerde, Türk borsasının etkilenmemesine sebep oldu. İçeride enflasyon faiz ve spekülasyon üçgeninde yabancı yatırımcı olmadan yeni bir dinamik yaratıldı. Global iktisadın gidişatından bağımsız olarak” rasyonel” yabancı yatırımcının eksikliği, “Türkiye İktisat Modeli” ile daha da derinleşti. Günümüzde yabancı yatırımcının Borsa İstanbul’dan aldığı hisse yüzde 27 ile tarihi düşük düzeylerde yer alıyor.
Yabancı İçin Gözler Seçimdeydi, Sonuç Ne Oldu?
Sığ bir piyasada yabancı yatırımcı olmadan dünyanın geri kalanından ayrışmış bir biçimde süreç gören Borsa İstanbul’a, yabancı yatırımcının geri dönüşü için işaret edilen tarih, seçimlerin sonrasıydı. Genel bir kanı olarak yabancının seçim sonrası kurulacak yeni hükümetin uygulayacağı iktisat siyasetlerine nazaran konum alacağı düşünülüyordu. Lakin seçimlerin üstünden 10 günü aşkın bir müddetin geçmesinin ve Mehmet Şimşek’li, Hafize Erkan’lı yeni iktisat idaresinin kabineye dahil olmasının akabinde şimdi büyük çaplı bir yatırımcı girişi gözlemlenmedi.
Bu devirde bilhassa atamalarda dış piyasalara yönelik kredibilitesi yüksek olan Mehmet Şimşek ve Hafize Gaye Erkan üzere isimler, iktisat idaresine dahil edilmesi piyasalarda bir itimat ortamı yarattı. Bununla birlikte Mehmet Şimşek’in verdiği “rasyonel” siyasetlere dönüş iletileri, halk ortasında “Nas” iktisat modeli yahut “Türkiye” iktisat modeli olarak isimlendirilen sistemden geri dönüşü işaret etse de yabancı yatırımcı bu beklentilere ani bir reaksiyon göstermedi.
Yabancı kurumların Borsa İstanbul üzerinde gerçekleştirdikleri süreçlerden yola çıkarak hesaplanan bilgilere nazaran yabancının geçtiğimiz cuma günü Borsa İstanbul’da kapanış prestijiyle tartısı yüzde 27,90 düzeyinde bulunuyordu. Bu oran mayıs ayı sonunda ise yüzde 27,60 düzeyindeydi.
Yani bu seçimlerin akabinde geçen 10 günü aşkın bir müddette yabancının Borsa İstanbul’a olan ilgisinde bir değişim olmadığını gösteriyor.
Oysa Şimşek’li Erkan’lı iktisat idaresinin bilhassa yabancı yatırımcıyı cezbetmek için, yurt dışı kredibiliteleri olmaları sebebiyle, en uygun isimler olduğu görüşü hakimdi. Hatta Mehmet Şimşek, misyonunun birinci günlerinde attığı yabancı tweetlerle Türkiye ve dış alem ortasındaki köprüyü kurmaya başlamıştı bile.
Yabancı yatırımcı şimdi Türkiye’ye ayak basmamış olabilir, lakin yeni iktisat idaresinin memleketler arası kamuoyunda bir inanç uyandırdığı da kesin. JPMorgan, Golman Sachs üzere bir çok yabancı kuruluş, yeni iktisat idaresinin akabinde Türkiye’nin geleceğine dair görüş bildiren raporlar yayımlarken, Deutsche Bank: “Piyasalar Şimşek ve Erkan ikilisini olumlu karşıladı” yorumunun yaptı.
Yurt içinde de verilen iletiler olumlu tesir yaratmış olacak ki, Borsa İstanbul son 5 günde yüzde 6, seçimlerden sonra ise yaklaşık yüzde 20 yükseliş gösterdi.
Yabancı Birtakım Payları Satın Alıyor, Fakat Yetersiz
Derlenen bilgilere nazaran kimi paylara yabancı girişi bir müddettir devam ederken, bu girişler beklenen seviyede olmadı. Anadolu Efes (AEFES) payının yabancı tartısı 10 gündür artış gösterirken değişim lakin 200 baz puana yakın gerçekleşebildi. Mayıs sonu prestijiyle payda yabancı yükü yüzde 61 düzeyindeyken geçtiğimiz Cuma prestijiyle bu düzey yüzde 63’ün biraz üzerinde bulunuyor.
Seçim öncesi yabancının satın almayı tercih edeceği birinci paylar olarak gösterilen bankalarda ise gözle görülür bir değişim yok. Seçim sonrası sert hareketlerle Borsa İstanbul’daki yükselişte ipi göğüsleyen bankalarda, Yapı Kredi Bankası’nda yabancının hissesi yüzde 1 artarak yüzde 25 düzeyine çıkarken, Garanti Bankası’nda ise yabancının hissesi yüzde 8’den yüzde 6,55’e geriledi.
Yabancı yükünün en fazla bulunduğu bankacılık payı ise yüzde 44,5 ile Akbank olarak öne çıkıyor. Akbank’ı ise yüzde 36’ya yakın bir yabancı tartısı ile İş Bankası takip ediyor.
Endeksin geneline baktığımızda ise son 1 hafta içerisinde yabancı yatırımcının Sasa Polyester paylarından süratle uzaklaştığını, bunun yanında ilgiyi Koç Holding üzere paylara kaydırdığını görüyoruz. Son bir hafta içerisinde Koç Holding’in yabancı tartısı yüzde 3’e yakın bir artışla yüzde 60’a yakın seyrederken, Sasa Polyester’de ise yabancı hissesi yüzde 33,10’dan yüzde 14,60’a kadar geriledi. Birebir periyotta Sasa Polyester yüzde 13’lük bir getiri elde ederken, Koç Holding ise yüzde 21 yükseldi.
Yabancı Neyi Bekliyor?
Seçimlerin akabinde süratli bir halde Borsa İstanbul’a yabancı girişi olmayınca, “Yabancı geri dönmek için ne bekliyor?” sorusu gündeme gelmeye başladı.
Öncelikle yabancı yatırımcılar seçim sonrası gerçekleşen yeni iktisat atamalarından mutlu olsa da dolar/TL paritesindeki ani hareketlilikten hala çekiniyorlar. İktisatta Mehmet Şimşek’in değimiyle “rasyonel” yer dönüş kesin üzere gözükse de dolar/TL paritesindeki sert yükseliş, yabancı yatırımcı için hala tehlike. Bununla birlikte yabancılar hala iktisat idaresinden rasyonele dönüş için net bir atak görmedi ve olası olarak gözler bu dönüşü görebilmek için 22 Haziran’da verilecek olan faiz kararında olacak. Bunu yabancı kurumların yayımladığı raporlardan okumak mümkün.
Dolar/TL’deki yükseliş ise işin öteki bir boyutu. Yabancı yatırımcılar Türk pay senetlerinin dolar bazında hayli ucuz olduğunun farkında lakin TL’deki her paha kaybı, onların yatırımlarını dolar bazında eritiyor. Bu sebepten Bank Of America (BofA) TL’ye tekrar yatırım yapabilmek için gerçekleşmesini beklediği 4 kuralı içeren bir bilgi notu yayımladı.
İlk şart: İç talebin cari dengeyi sürdürülebilir bir düzeyde istikrara kavuşturacak kadar zayıflamasını sağlamak için şu anda yaklaşık yüzde 8,9 olan ortalama fonlama maliyetinin en az yüzde 40’a çıkması.
İkinci şart: Dolar/TL kurunun 25 düzeyinin üzerinde olması.
Üçüncü şart: Kurumların dolar alımlarına yönelik kısıtlamaların ve döviz piyasasına yönelik müdahalelerin kaldırılması.
Dördüncü şart: Küresel dolar görünümünün üst istikametli olmaması gerektiğini vurguladı.
Bank of America’nın yatırım yapılabilir TL için 4 şartı
Buradan da anlaşılabileceği üzere, yabancı yatırımcı kurda bir istikrar ve iktisatta akılcı siyasetlere dönüşün net bir yansımasını görmek istiyor…
