31 Ekim 2008’de Satoshi Nakamoto ismini kullanan biri “eşten-eşe elektronik nakit ödeme sistemi” konusunda kriptografiye dayalı bir global finansal altyapının ayrıntılarını anlattığı white paper’ı yayımlamasıyla Bitcoin ortaya çıktı. White paper’ın üzerinden 10 yıldan fazla geçti ve bugün kriptoparalar global iktisat siyasetleri kapsamında kapsamlı olarak tartışılıyor ve hatta kimi ülkeler kendi dijital para üniteleri konusunda AR-GE çalışmaları sürdürüyor.
Kripto meraklıları, kriptozinciri çağdaş devrin en etkileyici teknolojik ve finansal gelişimi olarak isimlendiriyor. Pekala 2008’e giden süreçte neler yaşandı?
WHITE PAPER BİLİNİYOR, PEKALA ÖNCESİ?
Merkezsizleştirilmiş bir yapıya sahip Bitcoin’in birinci destekçileri yüklü olarak teknoloji meraklıları, özgürlükçüler ve kripto-anarşistlerden oluşuyordu. Bitcoin’in bu topluluk içinde ortaya çıkması ve benimsenmesi, onun pahalarını ve temel dizaynını tanımlamaya başlamıştı.
Satoshi’nin Bitcoin’i açıklaması, kripto meraklıları ve bilgisayar mühendislerinden oluşan bir online topluluktan ilgi görmüş ve tenkit toplamıştı. Bu şahısların birçok, 1980 ve ’90’lı yıllar boyunca dijital para deneylerine dahil olan isimlerdi. Onlara nazaran Bitcoin, ferdî özgürlüğe ve mahremiyete hürmet duyan mali sistemler yaratmaya yönelik uzun bir deney dizisinin en son evresiydi. İdeolojik kökleri geriye hakikat takip edildiğinde, Bitcoin’in iki topluluğun telaffuzlarından büyük ölçüde etkilendiği görülebilebiliyor: Extropian’lar ve Cypherpunk’lar…
EXTROPIAN’LAR VE CYPHERPUNK’LAR NE DİYOR?
Max More isimli bir fütürist 1988’de Extropianizm isimli bir ideoloji ortaya koydu. Bu ideoloji, yapay zeka, robotik, genetik mühendisliği ve uzay seyahati üzere yükselen teknolojileri kullanılarak, insanlığın durumunun hep güzelleştirilmesi için bedeller etrafı ve standartların evrimi üzere bir dizi prensibe dayanıyordu. Bu niyetlere sahip bilim insanları ile fütüristler, internetin birinci forumlarında bir ortaya gelmişlerdi. Extropian’lar, 1980’lerin sonundan 1990’ların ortalarına kadar alternatif para üniteleri üzere kripto alanının habercisi olacak pek çok dizaynlar yaptı. Bu isimler ortasında kriptoparanın öncülerinden Nick Szabo ve Hal Finney de vardı.
Cypherpunklar ise, beklenen bir takip durumunda ferdi egemenliği garanti altına almayı hedefleyen kriptograflar, bilgisayar mühendisleri ve fütüristlerden oluşan bir topluluktu. En meşhur cypherpunk’lardan biri Wikileaks sitesinin editörlerinden Julian Asaange.
Bitcoin’in teknik tarihi, 1970’lerde icat edilen “açık anahtar şifrelemesi” yoluna kadar gidiyor. Fotoğraf: FreepicBITCON’IN TEKNİK TARİHİ
Şifreleme ve şifre çözme yüzyıllar boyunca tarafların şifreyi anlaması üzerine konseyiydi. Yani özel anahtarlar kullanılıyordu. Bu şifreleri çözmek için yüz yüze görüşmeler ya da muteber ortacılar kullanmak gerekiyordu. Bu prosedür, birden fazla tarafa güvenmek manasına geliyordu. Buna “simetrik anahtar şifreleme” metodu deniliyor. Bu sistemi geniş ölçekte kullanmak mümkün değil ve zayıf pek çok noktası mevcut. 1970’li yıllarda icat edilen alternatif bir yol ise, kriptopara teknolojisinin temelini oluşturuyor. “Açık anahtar şifrelemesi” olarak isimlendirilen bu prosedürü basitçe şöyle özetleme çalışalım:
Bu usulde her taraf bir çift ortak ve özel anahtara sahip. Yani Ahmet’in Fatma’ya bâtın bir ileti gönderdiğini düşündüğümüzde, bu yolla Fatma iletisi Ahmet’in ortak anahtarıyla kilitleyebilir. Bu sistemde hiçbir tarafın evvelce bir ileti ya da ipucu üzerinde mutabakatı gerekmiyor. Fatma iletisini ayrıyeten dijital olarak imzalayabilir ve açık anahtar hakkında bilgisi olan rastgele bir kişinin iletisi doğrulamasını da sağlayabilir.
Kriptografinin geliştiği birinci yıllarda kripto geliştiricileri ve pek çok resmi merci ortasında ismi konmamış bir “kripto savaşı” yaşandığı tabir edilir. Hükümetlerin o devir, güç istikrarını temelden değiştirebileceği gerekçesiyle açık anahtar şifrelemesini kamuya açmayı istemediği lisana getirilir.
Bitcion’in temelinde blokzincir teknolojisi yer almakta. Fotoğraf: FreepiceCASH VE BITCOIN
David Chaum, kriptopara alanındaki en tesirli isimlerden biri. 1982’de, gelecekteki dijital para deneylerine direkt tesir edecek anonim süreç sistemini ayrıntılandıran bir çalışma kaleme alan Chaum, bu mevzuda bir periyot başlattı. O yıl, dönüm noktası niteliğindeki “İzlenemeyen Ödemeler için Kör İmzalar” başlıklı makalesini yayımlayan Chaum’un dijital para ünitesi çalışmaları internetin emekleme yıllarına kadar gidiyor.
1997’de ise 26 yaşındaki Cypherpunk Adam Back, bugünkü Bitcoin madenciliğinin temeli olan Hashcash sistemini buldu. Bu gelişme de Bitcoin’in öncüleri B-money ve Bit Gold’un doğmasını sağladı. B-money, 1998’de Wei Dai tarafından ileri sürüldü.
Bit Gold ise, bilgisayar mühendisi Nick Szabo tarafından geliştirilen dijital bir para ünitesiydi. Satoshi’nin 2008’de Bitcoin’i piyasaya sürmesinin akabinde Szabo, Bitcoin’de Bit Gold’un eksikliklerinin giderildiğini belirtti ve projeyi sonlandırdı. Satoshi, 2010’da yaptığı bir açıklamada, Bitcoin’in, B-money ve Bit Gold’un bir ortaya getirilmesiyle uygulandığını söyledi.
Kaynaklar: Cointelegraph, Kripto Koin
